OM KERSFEES TE VIER OF NIE

1.    INLEIDING:

       Vir baie jare het ek persoonlik gewonder oor Kersfees – moet en/of mag gelowiges dit vier of nie. Ek het in die Gereformeerde kerk groot geword en ek was altyd as kind verward oor hierdie saak. Ons as familie het elke Kersfees by my oupa-hulle op Middelburg Kaap byeen gekom en dit was altyd ’n heerlike tyd van saam kuier en veral saam eet. Die etenstafel het Kersmiddag en-aand gekruin onder die kos en ek kan veral die koue, gerookte ham en koue pienk en groen sagopoedings met die handevol okkerneute daarin onthou – maar, Kersoggend is die hele familie eers na die plaaslike Gereformeerde gemeente toe – ons het almal in Joubertstraat af gestap, met ouma Kitty soos altyd, kiertsregop en met ’n spoed, aan die voorpunt. In die kerk het sy voor geloop en by die heel voorste bank gaan staan en ons het een na die ander ingeskuif – die voorste ry of drie in die kerk was oom Niklaas Stahl (my oupa se bynaam) en tannie Kitty se familie se rye – al 30 tot 36 van ons (my pa-hulle was 4 seuns en 4 dogters en almal was nie altyd daar nie)!

       Na die diens is ons huis toe vir die feesmaal, maar van geskenke en ek praat nie eens van ’n kersboom nie, was daar geen teken in die van der Walt familie se huis nie, want die Gereformeerde kerk het geleer dat dit verkeerd was. Die uitdeel van geskenke het egter gewoonlik op Oukersaand plaasgevind, máár by die huis van een van my aangetroude ooms, wat lidmaat van die N.G. Kerk was en wie se dorpshuis net om die draai van my oupa-hulle se huis was. Solank hierdie gebeurtenis net nie in die huis van ’n Gereformeerde ouderling was nie. Ek kan ook onthou hoe ek as klein seuntjie my verkyk het aan die reuse denneboom in my oom se agtertuin met sy dosyne gekleurde gloeilampe. By die een huis: Geen Kersboom. By die volgende huis: ’n Kersboom. Ek was ’n verwarde seuntjie en dit was vir baie jare die geval – tot ek getroud is met ’n lidmaat uit die N.G. Kerk en wat groot geword het met ’n Kersboom en die uitdeel van geskenke en sy het my stadig maar seker "ingebreek" en het ons ook ’n Kersboom in die huis begin kry en geskenkies uitgedeel op Oukersaand (waarom op Oukersaand sal ek ook nie weet nie).

       Intussen het my en my gesin se paaie gekruis met die Amerikaanse kultuur, toe ons middelste seun (Tommie) in die huwelik getree het met ’n Amerikaanse meisie (Allison – haar pa is ’n Gereformeerde Baptistepredikant nes ek) en ons het ook  verskeie ander Amerikaanse vriende en kennisse. Met ons kennismaking met die Amerikaanse kultuur, het ons agter gekom dat Kersfees, ’n nóg groter saak vir die Amerikaners is en dan spesifiek ook vir die Amerikaanse gelowiges.

       Ons hoor egter steeds talle stemme wat gedurig opgaan oor die viering van Kersfees en alles wat daarmee gepaardgaan – veral deesdae vanuit charismatiese kringe hoor ’n mens dit baie en word verskeie praktyke ongeverifieer toegeskryf aan die songod, Konstantyn en allerlei ander onbybelse praktyke en tradisies.

       Die vraag is dus: Om Kersfees te vier of nie? Is dit verkeerd, of mag ons maar? Weet ons wat die geboortedatum van Jesus is? Wat van geskenkies en ’n kersboom? Wat is reg en wat is verkeerd as dit kom by ons? Wat moet ons standpunt wees?

       Die Kersverhaal het mense deur die eeue heen so aangegryp, dat daar allerlei onbybelse verhale en gebruike ontstaan het en hoor ons liedjies in hierdie tyd in winkelsentra soos bv. "Little Drummer Boy" wat absoluut niks met die geboorte van Jesus te doen het nie. Ons sien oral ’n Kersvader met ’n lang wit baard en ’n bababedjie in ’n stal wat bykans toegesneeu is. Kerskaartjies is die eerste keer in 1846 gebruik en die sakewêreld het Kersfees uitgebuit vir ekonomiese doeleindes. Bitter min van hierdie dinge wat ons vandag in die wêreld sien t.o.v. Kersfees, het enige iets te doen met die Bybelse verhaal van Jesus se geboorte en het Kersfees werklik ’n mengelmoes van Bybelse waarhede, heidense idees, volksmitologie, en ekonomiese voordeel vir handelaars en vervaardigers geword. Kom ons kyk egter wat sê die Woord hieroor, want dit moet tog ons enigste vertrekpunt wees.

2.    SKRIFLESING:

Lukas 2:1-20 ~ In daardie tyd het keiser Augustus ’n bevel uitgevaardig dat ’n volkstelling in die hele ryk gehou moet word. ²Hierdie eerste volkstelling het plaasgevind toe Sirenius goewerneur was in die provinsie Sirië. ³Almal het gegaan om hulle te laat inskryf, elkeen na sy eie stad toe. ⁴Ook Josef het gegaan. Hy het van die dorp Nasaret in Galilea na Judea toe gegaan, na Betlehem, die stad van Dawid, omdat hy tot die huis en geslag van Dawid behoort het. ⁵Maria, sy verloofde, wat swanger was, het saamgegaan om ingeskryf te word. ⁶Terwyl hulle daar was, het die tyd gekom dat haar kind gebore moes word. ⁷Sy het haar Eerstelingseun in die wêreld gebring en Hom in doeke toegedraai en in ’n krip neergelê, omdat daar vir hulle geen plek in die herberg was nie. ⁸Daar was skaapwagters in daardie omgewing wat in die oop veld gebly en in die nag oor hulle skape wag gehou het. ⁹Meteens staan daar ’n engel van die Here by hulle, en die heerlikheid van die Here het rondom hulle geskyn. Hulle het baie groot geskrik. ¹⁰Toe sê die engel vir hulle: “Moenie bang wees nie, want kyk, ek bring vir julle ’n goeie tyding van groot blydskap wat vir die hele volk bestem is. ¹¹Vandag is daar vir julle in die stad van Dawid die Verlosser gebore, Christus die Here! ¹²En dit is vir julle die teken: julle sal ’n kindjie vind wat in doeke toegedraai is en in ’n krip lê.” ¹³Skielik was daar saam met die engel ’n menigte engele uit die hemel wat God prys en sê: ¹⁴“Eer aan God in die hoogste hemel, en vrede op aarde vir die mense in wie Hy ’n welbehae het! ¹⁵Nadat die engele van hulle af weggegaan het na die hemel toe, sê die skaapwagters vir mekaar: “Kom ons gaan reguit Betlehem toe om te sien wat gebeur het, soos die Here dit aan ons bekend gemaak het.” ¹⁶Hulle gaan toe haastig daarheen en kry vir Maria en Josef, en die Kindjie wat in die krip lê. ¹⁷Toe hulle Hom sien, het hulle vertel wat oor hierdie Kindjie aan hulle gesê is. ¹⁸Almal wat dit gehoor het, was verwonderd oor wat die skaapwagters hulle vertel het. ¹⁹Maria het alles wat gesê is, onthou en telkens weer by haarself daaroor nagedink. ²⁰Die skaapwagters het toe teruggegaan terwyl hulle God loof en prys oor alles wat hulle gehoor en gesien het. Dit was alles net soos dit vir hulle gesê is.

3.    KERSFEES - JA:

       V.7 skets aan ons die toneel ~ Sy het haar Eerstelingseun

in die wêreld gebring en Hom in doeke toegedraai en in ’n krip neergelê, omdat daar vir hulle geen plek in die herberg was nie. Ons sien die moeder van Jesus, Maria, hier waar sy Jesus in die wêreld bring en self die doeke om Hom draai – daar is geen vroedvrou of dokter nie – niemand om haar te help nie – ’n mens kan selfs wonder waar Josef op daardie oomblik was. Wat meer is, daar was nie eers ’n bababedjie vir Jesus nie en Maria lê Jesus neer in die diere se krip – Jesus word gebore in die mees armoedige, eenvoudigste en waarskynlik mees afkeuringswaardige plekke en omstandighede denkbaar.

       Die res van die verhaal beskryf vir ons die ervaring wat die skaapherders ervaar het – hulle word gekonfronteer met ’n skrikwekkende ervaring – ’n engel verskyn aan hulle (v.9)! Skaapherders was in daardie dae gesien as van die laagste sosiale wesens in die samelewing en tog kom die engel en hy verskyn aan húlle, met die wonderlikste nuus denkbaar ~ ...ek bring vir julle ’n goeie tyding van groot blydskap wat vir die hele volk bestem is. ¹¹Vandag is daar vir julle in die stad van Dawid die Verlosser gebore, Christus die Here! Die koms van die lang verwagte Messias, die Lam van God, word bekend gemaak aan die eenvoudige herders!

       Hierdie herders het daardie selfde nag nog gegaan om Jesus te sien (vv.15-17). Hulle hou nie hierdie nuus vir hulleself nie ~ ... Toe hulle Hom sien, het hulle vertel wat oor hierdie Kindjie aan hulle gesê is. ¹⁸Almal wat dit gehoor het, was verwonderd oor wat die skaapwagters hulle vertel het (v.17). Wat interessant is, is dat ons nêrens lees van ander mense wat na Jesus gaan kyk het nie – selfs ook nie nadat hulle hierdie nuus van die herders aangehoor het nie. Die Redder is in hulle midde gebore en hulle gaan kyk nie na Hom nie – dit is bykans ondenkbaar en tog is dit presies wat ook maar in ons dag gebeur, nie waar nie? So min steur hulle werklik aan die Verlosser!

       Ons as gelowiges is egter pynlik bewus van die feit dat ons Redder wel gebore is en in teologiese taal praat ons van die vleeswording (incarnation) van Jesus Christus en in hierdie dae rondom Kersfees, word ons aandag veral gevestig op Sy vleeswording (of ons kersbome het of nie) en die belangrikheid daarvan, en daarom dink ek nie dit is hoegenaamd verkeerd om in hierdie tyd spesiaal aan God se Genadegeskenk aan ons (Jesus), te dink nie, trouens ek dink dit is baie belangrik dat ons dit sal doen en dat ons nie nét op Jesus se kruisiging en opstanding sal dink nie (hoe absoluut belangrik dit ook al mag wees), maar ook aan Sy vleeswording, want deur Jesus se vleeswording – Sy geboorte, het God Sy reddingsplan fisies in aksie gestel. Hy het egter ook o.a. deur Jesus se geboorte en die res van Jesus se lewe hier op aarde, Homself aan ons bekend gemaak en kon gelowiges deur Jesus se vleeswording, voortaan, gemeenskap met Hom hê en verenig word met Hom.

       Jesus se vleeswording was o.a. ook noodsaaklik t.w.v. Sy amp as Voorspraak (intercessory ministry) – Hy het waarlik een met ons geword, maar sonder sonde en Hy het al die versoekings en beproewinge ervaar wat ons maar kan ervaar en daarom kan Hy volmaak en volledig empatie met ons hê en volmaak intree by die Vader vir ons. Jesus word vir ons beskryf as ~ ...’n hoëpriester wat heilig, skuldeloos en sonder smet is, verwyder uit die midde van die sondaars en verhoog bo die hemele (Hebr.7:26). Die Hebreërskrywer gaan voort en verseker ons dat... ~ Die Hoëpriester wat ons het, nie Een (is) wat geen medelye met ons swakhede kan hê nie; Hy was immers in elke opsig net soos ons aan versoeking onderwerp, maar Hy het nie gesondig nie. ¹⁶Kom ons gaan dan met vrymoedigheid na die genadetroon, sodat ons barmhartigheid en genade ontvang en so op die regte tyd gered kan word (Hebr.4:15). 

       As ons dan sien dat Jesus se vleeswording, nie alleen noodsaaklik was nie, maar ook uiters belangrik t.w.v. die Evangelie, dan is dit seker niks minder as reg om te sê dat dit vir ons as gelowiges net so belangrik is om Christus Jesus se vleeswording te vier. Ons kan dus sê: Kersfees - Ja! Terloops: Die Afrikaanse vertaling vir "Christmas" is nie vir my aanvaarbaar nie, want dit laat ’n mens te veel dink aan ’n wêreldse "kersfees" en daarom verkies ek om eerder te verwys na "Christusfees".

       As ons dus vra wat is Kersfees, sou ek dit soos volg stel: Kersfees is ’n viering van die vleeswording van Christus Jesus.

4.    25 DESEMBER:

       As ons dan die Christusfees vier moet ons tog sekerlik ook vra wanneer ons dit moet vier? Uit die staanspoor moet ons deeglik kennis neem van die feit dat daar baie "verklarings" is vir die datum van 25 Desember en meeste daarvan is ongegrond en mense wat bepaalde standpunte daarvoor of daarteen het, sal baie maklik as rede vir hul standpunt aanvoer: ...Omdat my dominee of pastoor so sê. Dit is egter nie genoeg nie, trouens dit is nie hoe ’n mens met standpunte en oortuigings behoort om te gaan nie.

       Voorts is daar geen aanduiding in die Woord van God van ’n spesifieke datum waarop Jesus gebore is nie – selfs nie eens ’n presiese jaartal nie. Ons moet ook daarop let, dat ons fokus eerder op die teologiese betekenis van die Kersverhaal in o.a. Lukas gevestig moet wees, eerder as om ’n datum uit die teks te probeer "wurg".

       Daar bestaan ook geen verwysing na Kersfeesvierings in die geskrifte van die vroegste Christen skrywers nie, trouens skrywers soos Irenaeus (130-200 n.C.); Tertullus (160-225 n.C.) e.a. het so ver gegaan as om die Rooms Katolieke gebruik om mense se verjaarsdae te vier, as heidens af te maak. As ons op hierdie gronde nie Kersfees mag vier nie, mag ons ook nie mense se verjaarsdae vier nie!

      

       Teenoor Jesus se geboorte, is daar baie duidelike en gedetailleerde beskrywings van Jesus se kruisiging en opstanding, nl. die 14de van die Hebreeuse maand Nisan (of Abib) en kan ’n mens selfs op grond van 1Kor.5:7-8 ’n sterk saak daarvoor uitmaak dat ons ’n Bybelse opdrag het om Paasfees te vier, trouens dit is ’n fees wat reeds gedurende die middel van die tweede eeu na Christus deur gelowiges gevier is ~ Verwyder dan die ou suurdeeg, sodat julle nuwe, ongesuurde deeg kan wees, en dit is julle ook werklik. Ons paaslam is immers geslag: dit is Christus. ⁸Laat ons dan feesvier, nie met die ou suurdeeg of met die suurdeeg van onsedelikheid en ander sonde nie, maar met die ongesuurde brood van reinheid en waarheid. Wat ook interessant is, is dat daar reeds gedurende die 2de eeu, in die Apokriewe boeke, opdrag gegee is dat Jesus se dood (die Paasfees) gedenk moet word (Die Sendbrief aan die Apostels). Gedurende hierdie selfde tyd is al meer vrae gevra en inligting "verskaf" oor die geboorte van Jesus. Tog is die Apokriewe boeke nié gesaghebbend en deel van die kanon van die Skrif nie.

       Waarskynlik die eerste datums wat verstrek was deur enige persoon, was deur Clement van Alexandrië wat in 200 n.C., verskeie moontlike datums gemeld het, nl. 21 Maart; 15 April; 20 April; 21 April; 20 Mei en 28 Augustus en ironies genoeg – hy het 25 Desember glad nie eens genoem nie.

       Gedurende die 4de eeu was twee datums hoofsaaklik gebruik om Jesus se geboorte te vier, nl. 25 Desember (in die westelike Romeinse state) en 6 Januarie (veral in Egipte en Klein Asië). 25 Desember was egter uiteindelik deur die vroeë Christene as die geboortedag van Jesus aanvaar, terwyl 6 Januarie uiteindelik die Driekoningfees geword het wat die koms van die Wysemanne na Bethlehem gedenk het (dit is o.a. een van die redes waarom bygelowiges glo dat daar slegte dinge met mense gebeur indien hul Kersbome eers ná 6 Januarie verwyder word!).

5.    VERSKEIE TEORIEË:

       Die vraag is, hoe het die vroeë gelowiges by 25 Desember uitgekom? Daar bestaan verskeie teorieë:

·           Dit het ’n heidense oorsprong. Die Romeine het gedurende die middel van Desember (waarskynlik die 17de), ’n fees gevier wat Saturnus as god gehuldig het en wat meer is, in 274 n.C. het die Romeinse keiser Aurelia ’n fees op die 25ste Des. begin vier, om die geboorte van "Sol Invictus" ("die onoorwonne son") te gedenk en op grond hiervan, het mense die afleiding gemaak dat Kersfees ’n uitvloeisel van hierdie heidense feesdae is en het die vroeë Christene hierdie datum gekies ten einde die gedagte aan Kersfees en die verkondiging van die Evangelie deur die Romeinse Ryk, aan te moedig. Mense wat hierdie argument aanvoer, beweer dat heidene meer aangetrokke sou voel tot die Christendom, indien Kersfees soos ’n heidense fees gelyk het.

       Nog ander teorieë beweer dat 25 Desember voortgespruit het uit allerlei ander heidense feeste. So is daar bv. heidense feeste gedurende die koue Desemberwinter gehou ten einde die gode gelukkig te maak, voor die lente en somer en plantseisoen aanbreek. Hierdie feeste het gepaard gegaan met allerlei orgies en afgodsaanbidding. Behalwe vir die Romeine en hulle "Sol Invictus", waartydens klein afbeeldings van die bepaalde god aan mekaar gegee is as geskenke en hulle groen, saamgevlegte takke oral in die huis gehang het om die bose geeste weg te hou (is dit waar die Amerikaanse "wreath", of blommekrans vandaan kom?), het die barbaarse- en antieke Noordlande, die "Yule-fees" gevier, waartydens die afgode Odin en Thor vereer is. In die Ooste en Persië is Mithra, die god van lig aanbid. In die huidige Engeland, het die Druïde ("the Druids") vreemde demoniese aktiwiteite en priesterlike aanbidding nagevolg, ens. Terloops, hierdie feeste in Engeland word tot vandag toe nog in sekere kringe gevier! Al hierdie heidense feeste het gedurende Desember plaasgevind.

       Ten spyte van die gewildheid van hierdie argumente, vind ons steeds geen verwysing hierna in enige vroeë Christelike skrywes nie, trouens die eerste verwysings na die viering van Kersfees het plaasgevind gedurende ’n tyd (250 - 300 n.C.), toe gelowiges juis nié gesteun het op, of geleen het van heidense gebruike en tradisies nie – en dít is betekenisvol – wat meer is, dit was eers gedurende 601 n.C. dat daar die eerste keer kompromie gemaak is deur pous Gregorius die Grote met heidense feeste en tradisies. Dit was ook eers gedurende die 12 de eeu dat die eerste suggestie gemaak was, dat die viering van Jesus se geboorte doelbewus gekies was om saam te val met die heidensefeeste.

       Hierdie eerste argumente t.o.v. die oorsprong van 25 Des., hou dus nie water nie.

·           ’n Volgende argument gaan oor die datums waarop Jesus tydens Paastyd, aan die kruis gesterf het en aan die anderkant, die datum waarop Maria bevrug is (Sy konsepsie dus).

       Soos reeds gemeld, is Jesus op die 25ste Maart gekruisig (Tertullus van Kartago). Daar word aanvaar dat Jesus op dieselfde dag verwek is, as waarop Hy gekruisig is (die 25ste Maart dus) en dit impliseer dus dat Hy nege maande later op die 25ste Desember gebore is. Augustinus het ook hierdie mening in sy bekende werk oor die Drie-Eenheid (399-419n.C.) gehuldig. Hierdie teorie "klink" vir my die naaste aan die waarheid en ek sal hiermee volstaan.

       Nog twee argumente wat ek graag met u wil deel, is die volgende:

·           Indien die 25ste dan die werklike datum van Jesus se geboorte is (en dit lyk voorwaar so), hoe moet ons die herders en skape in v.8 van ons Skriflesing verklaar? Desember weet ons, is dit winter in Israel en gedurende die wintermaande word skape op stal gehou – hoe klop die aankondiging van die herders dan met ’n datum soos die 25ste?

       Die een verklaring lui soos volg en ek wil vir geen oomblik sê dat hierdie verklaring outentiek is nie, maar dit is die enigste verklaring wat ek kon vind wat die naaste aan ’n aanvaarbare verklaring is: Gedurende Desember kry Israel gewoonlik hul meeste reën en is die veld grasgroen gedurende die laaste twee weke van Desember. Ook geniet Israel ’n baie matige temperatuur gedurende hierdie tyd en benut die herders dan gewoonlik hierdie situasie om hul skape te laat wei.

·           Nog ’n interessante motivering handel rondom Elisabet (moeder van Johannes die Doper). N.a.v. 1 Kron.24:10, het Dawid, opdrag gegee dat die 8ste orde van priesters – dié van Abia, gedurende die vierde maand van die jaar (Julie), diens in die Tempel moes verrig. In Luk.1:5 sien ons dat Johannes die Doper se pa, deel van die orde van Abia was en het hy dus sy diens in die Tempel gedurende Julie verrig. Nadat hy sy priesterdiens aan die einde van Julie voltooi het, het sy vrou Elisabet swanger geraak (Luk.1:24) – konsepsie het dus óf gedurende Augustus óf gedurende September plaasgevind en haar eerste maand was dus September of Oktober. In Luk.1:26 lees ons dat Maria in Elisabet se sesde maand swanger geraak het. Maria se eerste maand was dus gedurende Maart of April en haar negende maand was óf November, óf Desember.

6.    RAAK NIE, SMAAK NIE, ROER NIE AAN NIE :

       Indien hierdie verduidelikings die waarheid is, verskaf dit genoegsame rede vir ons om die geboorte, of liewer die vleeswording op 25 Des. te vier en indien hierdie redenasie ook net ’n "feëverhaal" is, behoort ons as gelowiges, soos ek reeds vroeër aangetoon het, steeds "Kersfees" te vier.

       Ek wil herhaal wat ek vroeër gesê het, nl. dat Kersfees ’n viering is van die vleeswording van Christus Jesus en dit is die gedagte wat ons moet koester en gedenk tydens Kersfees en of die wêreld nou die maan op daardie dag aanbid, of ’n stuk stomp langs die Vaalrivier, waarom moet ons, net omdat hulle moontlik sulke aktiwiteite op die 25 ste Desember voer, nie Kersfees – ons Christusfees nie ook op dieselfde dag vier nie? As ons nie mag nie, moet ons ook nie verjaarsdae vier nie (want dit het ’n heidense oorsprong) en moet ons ook nie op enige dag van die week eredienste hou nie, of inkopies doen nie, want op al die dae van die week is die wêreld besig om bv. die afgod Mammon (geldgod) te aanbid, ens.

       Geliefdes, Paulus waarsku in Kol.2:20-23, wanneer hy o.a. ’n pragtige uitdrukking gebruik (in die O.A.V.), nl. ...raak nie, smaak nie, roer nie aan nie... ~ As julle dan saam met Christus die eerste beginsels van die wêreld afgesterf het, waarom is julle, asof julle nog in die wêreld lewe, onderworpe aan insettinge soos: raak nie, smaak nie, roer nie aan nie? — almal dinge wat deur die gebruik bestem is om te vergaan—volgens die gebooie en leringe van mense, wat, alhoewel dit ’n skyn van wysheid het, in eiesinnige godsdiens en nederigheid en in gestrengheid teen die liggaam, geen waarde het nie, maar strek tot versadiging van die vlees (O.A.V.).

       Wanneer dit kom by Kersfees, moet ons versigtig wees om nie te verval in allerlei vrae rondom die datum en geskenkies, ens. nie, want dan bevind ons onsself juis in ’n posisie waarteen Paulus hier in Kolossense waarsku – ’n mensgemaakte godsdiens!

      

       In Rom.14:1-12 stel Paulus dit baie duidelik, dat dit aanvaarbaar is vir gelowiges om vakansiedae te vier, hoewel dit nie vereis word nie (sien veral vv.5-6).

       Ons as gelowiges moet versigtig wees alvorens ons andere veroordeel wat vakansiedae onderhou (ook Kersfees), of nié onderhou nie (Kol.14:1-4). Gelowiges het m.a.w. die vryheid om te kies, of hulle bepaalde feesdae onderhou al dan nie (v.5).

       Daar is egter een uiters belangrike voorwaarde wanneer gelowiges, feesdae onderhou (ook Kersfees dus) en dit is dat daardie feesdag tot eer van ons Here Jesus Christus gehou sal word – vers 6 van Rom.14 ~ Die een wat ’n bepaalde dag op ’n besondere wyse hou, doen dit tot eer van die Here. Die een wat alles eet, doen dit tot eer van die Here, want hy dank God. En die een wat nie alles eet nie, doen dit tot eer van die Here, en ook hy dank God.

       In die lig hiervan moet ons daarom ook op Kersdag, ons aandag fokus op die vleesgeworde en gekruisigde Jesus, maar ook op die opgestane Christus – dit moet ons fokus wees en nie die geskenke en die liggies en alles wat baie dikwels gepaard gaan met ons Christusfees nie.

       Kersbome en geskenke? Dalk moet ek net volstaan deur te sê dat dieselfde redenasie t.o.v. heidense oorspronge en hoe ons dit sien en hanteer, ook hier van toepassing is – solank Christus Jesus sentraal staan en Hy en Hy alleen verheerlik word. Kom ons praat egter D.V. 25 Desember 2013 daaroor!

Mag u en u familie vandag ’n wonderlike en geseënde Christusfees ervaar!

---

[1] Boodskap deur Kobus van der Walt – Vaaldriehoek Gereformeerde Baptistegemeente (Drie Riviere) – Dinsdag 25 Desember 2012.

Die Brief aan die Hebreërs – 16 ("Jesus Christus ons Ewige Hoë Priester – 01")

1.    INLEIDING:

       In die vorige hoofstukke van die apostel se brief aan die gelowiges van Hebreërs, het hy dit baie duidelik gemaak dat indien ons vordering wil maak op ons pad van heiligmaking, moet ons verstaan wat dit beteken wanneer hy praat van die Here Jesus Christus wat ons Hoë Priester is. Die skrywer het tot nou toe, dit baie duidelik vir ons uiteengesit dat Christus genadig is; dat Hy getrou is, en dat Hy toeganklik is, maar hy het ook reeds ’n paar keer vir ons gesê dat Christus, ’n Hoë Priester volgens die Orde van Melgisedek is. Wat presies beteken dit? Hoofstuk 7, waarna ons van vanoggend af gaan kyk, verskaf aan ons die antwoord.

2.    SKRIFLESING:

       Hebr.7:1-10 ~ Melgisedek was koning van Salem en priester van God die Allerhoogste. Dit is Melgisedek wat vir Abraham tegemoet gegaan en hom geseën het toe Abraham op pad terug was nadat hy die konings verslaan het, ²en dit is ook aan hom dat Abraham ’n tiende van al die oorlogsbuit gegee het. In die eerste plek, sy naam Melgisedek beteken: koning van geregtigheid; en hy was ook koning van Salem, en dit beteken: koning van vrede. ³Niks is bekend omtrent sy vader en moeder of sy afstamming of die begin en einde van sy lewe nie. Hy is soos die Seun van God en hy bly priester vir altyd. ⁴Let nou op hoe groot hierdie man was aan wie Abraham, die stamvader, ’n tiende van die beste oorlogsbuit gegee het. ⁵Die priesters wat van Levi afstam, het volgens die bepaling van die wet die reg om ’n tiende in te vorder van die volk, dit wil sê van hulle broers, wat net soos hulle ook afstammelinge van Abraham is. ⁶Maar Melgisedek, wat nie van Levitiese afstamming was nie, het van Abraham ’n tiende geneem en hom, aan wie God sy beloftes gegee het, geseën. ⁷Dit is onbetwisbaar dat dit altyd die mindere is wat deur die meerdere geseën word. ⁸In die geval van die Levitiese priesters is dit sterflike mense wat tiendes invorder, maar in die geval van Melgisedek iemand van wie getuig word dat hy lewe. ⁹’n Mens kan sê dat ook Levi, wat tiendes invorder, deur Abraham aan Melgisedek die tiende gegee het, ¹⁰want Levi was nog in die liggaam van die stamvader toe Melgisedek vir Abraham tegemoet gegaan het.

3.    NOOD AAN ’N HOË PRIESTER:

       Ons het reeds by herhaling vir mekaar gesê dat die lesers van die Hebreërbrief, hoofsaaklik Jode was. Hulle het gelowiges geword, maar tog op ’n stadium in hul geestelike lewe, weer begin wonder of hulle nie maar moet terugdraai na die Judaïsme, waaruit hulle gekom het nie. Vir 1 500 jaar, vanaf Aäron, het hulle en hul voorgeslagte, priesters gehad wat hulle verteenwoordig het en vir hulle ingetree het by God die Vader. Die dag toe hulle Christene (gelowiges) geword het, is daar vir hulle gesê dat hulle moet wegdraai van die Aäronitiese priesterdiens en Jesus Christus moet aanvaar as hul Hoëpriester. Hulle moes dit doen al het hulle geweet dat die Aäronitiese priesterdiens ’n instelling van God was en hulle moes dit doen, met die wete dat Christus nié gekom het vanuit die priesterlike stam van Levi nie, maar van die koninklike stam van Juda (v.14) – wanneer ons dit besef, begin ons verstaan wat ’n geweldige groot prys hierdie Jode betaal het, maar terselfdertyd watter geweldige groot genade God aan hulle geskenk het, toe hulle gelowiges geword het!

      

       Waarom het ons ’n Hoë Priester nodig? As ek na enige gemiddelde persoon in die straat sou gaan en vir hom sou sê: “Ek het goeie nuus! Jesus Christus is ’n Hoëpriester!”, dan sou die meeste mense waarskynlik reageer: “Só… wat is so besonders daaraan!? Ek het in elk geval nie ‘n hoëpriester nodig nie – wie gee om!”

      

       Ten einde te verstaan waarom ons ’n Hoë Priester nodig het, moet elkeen van ons weer opnuut en deeglik verstaan en besef dat ons sondaars is. As ons eerlik na ons lewens kyk, dan weet ons wat die waarheid is: Ek is ’n leuenaar, ek is ’n egbreker, ek is ’n moordenaar; ek onteer my ouers, ek ontheilig die Sabbat, ek begeer die verkeerde. Ek breek die wet van die heilige en almagtige God. As ek myself meet aan die Wet, besef ek dat ek skuldig staan teen ’n wet wat goed is, en plaas ek myself op dié manier aan die kant van die kwade.

       Ons weet ook dat God goed is; dat Hy heilig is en dat Hy sonder sonde is en daarom haat Hy die sonde. As jy en ek nie ’n Hoëpriester het om vir ons sonde, versoening te doen nie, dan haat God ook vir jou en my! Ps.11:5 is baie duidelik daaroor dat God die sonde haat ~ Die Here onderskei tussen regverdige en goddelose. Wie geweld liefhet, haat Hy.

       As God jou dus haat – haat met ’n regverdige en heilige haat, dan sál Hy jou en my dienooreenkomstig straf met die ewige straf aan liggaam en siel. Hel is dus ’n realiteit vir ’n ieder en ’n elke mens – die hel; die ewige verdoemenis wat elkeen van ons verdien.

       As elkeen van ons dus eerlik na onsself kyk in die lig van God se Woord, dan besef ons hoe dringend ons ’n Hoë Priester nodig het om namens ons die offer te bring ter versoening van ons sonde – net soos die wat die hoë priesters destyds onder die Ou Verbond, jaarliks op die Groot Versoendag, versoening namens die volk se sonde gedoen het, toe hulle offers gebring het in die Allerheiligste van die Tabernakel/Tempel. Dít is die goeie nuus wat die Hebreërskrywer vir ons in hoofstuk 7 wil bring – dít is die Goeie Nuus van ons prediking vanoggend.

4.    MELGISEDEK:

       Ons Skrifgedeelte van vanoggend (Hebr.7:1-10) is ’n aanhaling vanuit Gen.14 en saam met Ps.110:4, is hierdie die enigste historiese verwysing in die ganse Ou Testament na Melgisedek – Melgisedek is dus ’n redelik misterieuse figuur, maar tog het Abraham toegelaat dat Melgisedek hom seën, waarop Abraham ’n tiende van alles wat hy besit, aan Melgisedek gegee het! Hierdie gebeurtenis waar Abraham by betrokke was, het rondom 2000 v.C. plaasgevind en vir bykans 2 000 jaar is daar doodse stilte in die Ou Testament oor hierdie man, Melgisedek. Dit is eers gedurende die tiende eeu v.C. dat koning Dawid in Ps.110 na Melgisedek verwys en dan ook net in een versie, nl. v.4 ~ Die Here het ’n eed afgelê en Hy sal dit nie herroep nie: “Jy sal altyd priester wees in die priesterorde van Melgisedek.”

       Hier in Ps.110 het God belowe dat Hy iets nuuts gaan doen en Sy motief was dat Hy Iemand sou stuur wat ’n priester sou wees soos Melgisedek – en net soos Melgisedek sou Hy ook beide Koning en Priester wees (Ps.110:1). Wat meer is, Sy priestersamp sou vir ewig duur. Dit alles is deur God gewaarborg, deurdat Hy in v.4a gesê het ~ Die Here het ’n eed afgelê en Hy sal dit nie herroep nie....

       Wie was hierdie Melgisedek en wat was so besonders aan hom? Benewens die twee verwysings in die Ou Testament, lig die Hebreërskrywer vir ons die sluier so effens wanner hy ’n bietjie meer inligting oor Melgisedek vir ons in Hebreërs 5-7 verskaf, maar die meeste inligting vind ons in vv.1-3 van ons Skriflesing ~ Melgisedek was koning van Salem en priester van God die Allerhoogste. Dit is Melgisedek wat vir Abraham tegemoet gegaan en hom geseën het toe Abraham op pad terug was nadat hy die konings verslaan het, ²en dit is ook aan hom dat Abraham ’n tiende van al die oorlogsbuit gegee het. In die eerste plek, sy naam Melgisedek beteken: koning van geregtigheid; en hy was ook koning van Salem, en dit beteken: koning van vrede. ³Niks is bekend omtrent sy vader en moeder of sy afstamming of die begin en einde van sy lewe nie. Hy is soos die Seun van God en hy bly priester vir altyd. Hieruit blyk dit duidelik dat die skrywer, Melgisedek as ’n "tipe van Christus" beskryf.

       Wanneer ons in die teologie  praat van ’n "tipe van..." verwys dit na ’n Ou Testamentiese persoon, -gebruik of -seremonie wat ’n ewebeeld, of ’n antitipe, in die Nuwe Testament het. Wat egter belangrik is om te onthou, is dat so ’n historiese, of Ou Testamentiese persoon onvolmaak en tydelik van aard is, terwyl die Nuwe Testamentiese antitipe, altyd volmaak en ewig van aard is (die studieveld word in die teologie, "Tipologie" genoem).

       ’n Voorbeeld van so ’n "tipe" in die Ou Testament is bv. die "Goue Slang" wat Moses in opdrag van God omhoog moes hou (Num.21:8). Hierdie "slang" was ’n tipe van die Lam van God, Jesus Christus, wie gekruisig sou word en sodoende die volmaakte offer sou bring vir die sonde van die wêreld (Joh.1:29; Openb.5:6, 8).

Kom ons som net weer kortliks, bepaalde aspekte van die Ou Testamentiese priesters op:

·           Ons het al vantevore gesien dat alle priesters uit die geslag van Levi moes kom – die priesterskap was dus oorerflik – niemand buite die geslag van Levi kon derhalwe priesters word nie.

·           Hierdie priesters moes ook gewone landsburgers wees, omdat hulle afgesonder was om die priesterlike amp (Num.8:14-16), wat ’n voltydse amp was, te volbring. Priesters was dus ondergeskik aan die koning en het nooit deel uitgemaak van die regering nie.

·           Priesters se offers wat hulle gebring het, moes voortdurend herhaal word en was dus nooit permanent en nooit volledig nie. Priesters kon nooit volkome of permanente vergifnis, of geregtigheid, of vrede bewerkstellig nie. Net soos wat die offers wat die priesters gebring het, tydelik van aard was, was hulle dienstydperk ook net tydelik van aard, omdat priesters slegs diens as priesters gelewer het van ouderdom 25 tot en met 50 (Num.8:24-25).

Kom ons keer terug na Melgisedek. Melgisedek sien ons in vv.1-3 van ons Skriflesing, was in elke opsig, ver verhewe bo dié van die Levitiese priesters:

·           In v.3 lees ons dat ... niks bekend (is) omtrent sy vader en moeder of sy afstamming of die begin en einde van sy lewe nie.  Hierdie opmerking van die Hebreërskrywer is bloot net om aan te dui dat Melgisedek se priesterskap nie spruit uit die feit dat hy deel is van die nageslag van Levi nie, maar dat sy priesterskap, persoonlik van aard is en nie oorerflik nie. Op grond hiervan is Melgisedek ’n tipe van Christus – nie omdat Jesus geen familie of genealogie (of stamboom) het nie, maar net soos wat Melgisedek geen priesterlike genealogie het nie, net so het Jesus ook geen priesterlike genealogie nie, omdat Hy dit nie nodig gehad het nie, trouens dit is hoegenaamd nie belangrik wanneer dit kom by Sy Priesterskap nie.

·           Melgisedek was ’n priester, maar hy was ook ’n koning – koning van Salem (’n ou antieke naam vir Jerusalem). Melgisedek, sien ons in v.2 se naam beteken letterlik ...koning van geregtigheid en sy titel koning van Salem beteken "Vredeskoning", of "koning van vrede".

       Dit is opmerklik dat beide hierdie eienskappe van geregtigheid en vrede, eienskappe is waaroor daar reeds in Jes.9:6 oor Jesus geprofeteer was – Hy wat nie deel van die nageslag van Aäron of die Leviete was nie, maar deel van Juda se nageslag – die koninklike geslag, Hy is die Prins van Vrede wat in geregtigheid sou regeer ~ Sy heerskappy sal uitbrei, en Hy sal vir altyd vrede en voorspoed bring. Hy sal op die troon van Dawid sit en oor sy koninkryk regeer. Hy sal dié koninkryk vestig en in stand hou deur reg en geregtigheid, van nou af en vir altyd. Daarvoor sal die onverdeelde trou van die Here die Almagtige sorg! Die Nuwe Testament identifiseer Jesus spesifiek as die Regverdige (1Joh.2:1) en in 1Kor.1:30 as ons geregtigheid.

·           Ons het gesien dat die Ou Testamentiese priesterskap tydelik van aard was en dat dit beëindig is in 70 n.C. met die verwoesting van Jerusalem en die Tempel in Jerusalem. Melgisedek se priesterskap het egter geen tydsgrense geken nie, trouens v.3 sê vir ons dat sy priesterskap vir altyd is. Dit is nie omdat hy vir ewig leef, of beskik oor ’n ewige lewe nie, maar dit beteken dat die amp van sy priesterskap, vir ewig duur en daarom is Melgisedek as persoon en sy priesterskap as amp, ’n voorafskaduwing van Christus se ewige Priesterskap. En omdat Christus se priesterskap ewig van aard is, is Sy amp swaar gelaai met ’n wonderlike belofte wat nié van enige aardse priester gesê kan word nie ~ Omdat Jesus vir ewig bly, beklee Hý ’n priesterskap wat nie op ’n ander oorgedra word nie. ²⁵Daarom kan Hy ook dié wat deur Hom na God gaan, eens en vir altyd verlos: Hy lewe vir altyd om vir hulle by God in te tree (Hebr.7:24-25).

       Melgisedek word deur die Hebreërskrywer ook aan ons voorgehou as ’n verhewe of superieure persoon. Ons sien dit in vv.4-10 van ons Skriflesing en kan dit opsom met twee gebeurtenisse, nl. die gee van ’n "tiende" en die seën wat Abraham ontvang het. In die antieke wêreld is "tiendes" gegee uit erkenning van iemand anders se verhewe status, of anders gestel ’n tiende was gegee wanneer iemand sy ondergeskiktheid aan iemand anders betoon het.

       Ek het netnou gesê dat ons Skriflesing uit Hebr.7, ’n aanhaling van Gen.14 is en in Gen.14 lees ons van Abraham wat terug gekeer het na ’n suksesvolle veldslag waarin hy sy grondgebied suksesvol verdedig het teen drie vyandige konings. Hy was waarskynlik ná hierdie suksesvolle veldslag, baie selfvoldaan, of mense het hom heel waarskynlik as ’n held beskou, want hy het homself bewys as ’n held en ’n man van durf en ’n leier met besondere bekwaamhede. Wat meer is, vir geslagte na Abraham, tot vandag toe, word Abraham deur die Jode voorgehou as die grootste man "van alle tye". Hy word bv. in 2 Kron.20:7 en in Jak.2:23, ’n vriend van God genoem! Hy word beskou as die vader van die Israelse nasie – hy is dié Patriarg van alle Patriarge.

       In skrille kontras met al hierdie lofliedere rondom Abraham, kom hy een dag in aanraking met Melgisedek en erken hy openlik en onbeskroomd (fearless), dat Melgisedek sy meerdere is – sy superieure en ten einde dit te illustreer, gee Abraham ’n tiende van die buit wat hy op sy onlangse veldtog gemaak het, aan die koning en profeet, Melgisedek! Vers 4 noem hierdie gedeelte wat Abraham gegee het, ...die beste oorlogsbuit. Abraham het deur hierdie gebaar, openlik erken dat hy in die teenwoordigheid is van iemand wat veel-veel groter as hyself is.

       Ons moet ook verstaan dat Abraham onder geen verpligting verkeer het om hierdie milde bydrae aan Melgisedek te maak nie, want Melgisedek het nie saam met Abraham teen die buitelandse konings geveg nie en nêrens het ons ook enige getuienis dat Melgisedek enige priesterlike diens teenoor, of vir Abraham gelewer het nie. Wat is so besonders daaraan dat Abraham, Melgisedek as sy meerdere erken, want die ander Levitiese priesters het dekades later, ook tiendes van die volk ontvang? Dit is asof die skrywer van die Hebreërbrief, hierdie vraag by sy lesers antisipeer en daarom verduidelik hy dit in vv.5-6a en sê dat Melgisedek nié van Aäronitiese afkoms is nie, maar nogtans neem hy ’n tiende van Abraham en dit opsigself toon aan dat Melgisedek ’n lewende Priesterskap verteenwoordig.

       Melgisedek se reaksie op Abraham se bydrae, was dat hy hom seën (v.6). Met hierdie optrede bevestig Melgisedek sy superioriteit oor Abraham, want dit is altyd die meerdere wat die mindere seën en nie andersom nie. Dit in opsigself, staan in skrille kontras met wat ons in Gen.12:3 van Abraham lees ~ ...In jou sal al die volke van die aarde geseën wees. Hy wat alle mense rondom hom sou seën, word geseën! Ons kan derhalwe op alle logiese en Bybelse gronde sê dat Melgisedek se priesterskap in alle opsigte, verhewe was bo dié van die Levitiese priesters.

       Ons moet egter ook onmiddellik vir mekaar sê, dat sy priesterskap nie só verhewe was dat geregtigheid vir die mensdom in hom geleë was nie. Nee, hy was steeds net mens en daarom was hy net ’n voorafskaduwing van die uiteindelike en volmaakte en ewige Priester, Jesus Christus, wat sou kom om volkome geregtigheid vir diegene wie in Hom glo, te bewerkstellig – Jesus die antitipe van Melgisedek, wat aangestel is deur die Vader volgens die ewige orde van Melgisedek, Hy en Hy alleen is die Een wat versoening tussen God en mens kan bewerkstellig.

6.    DIE LEVIETE IN ABRAHAM:

       Ons perikoop sluit af met twee verse wat op die oog af baie moeilik verklaarbaar is – kom ons kyk net vlugtig daarna, voor ons vandag se boodskap saamvat.

       Vv.9-10 lees soos volg ~ ’n Mens kan sê dat ook Levi, wat tiendes invorder, deur Abraham aan Melgisedek die tiende gegee het, ¹⁰want Levi was nog in die liggaam van die stamvader toe Melgisedek vir Abraham tegemoet gegaan het. Hierdie twee verse sluit ten nouste aan by die voorafgaande gedeelte waarna ons so pas gekyk het en waar Abraham ’n tiende van sy buit aan Melgisedek gegee het, want dit dui op die feit dat ook die Levitiese priesters onderworpe was aan Iemand anders – dat geregtigheid ook nie in hulle gelê het nie; dat hulle ook die knie moes buig voor iemand groter en hoër as hulle en dit is presies wat hier gebeur.

       Omdat Levi en sy nageslag van priesters, afstammelinge van Abraham is en Abraham ’n tiende gee aan Melgisedek, is dit ’n simbool van onderwerping van die Levitiese priesters wat ná Abraham sou kom – aan iemand hoër en groter as hulle. Kom ek verduidelik verder: Wanneer Paulus in 1 Kor.15:22a sê ~ Net soos almal deur hulle verbondenheid met Adam sterf..., beteken dit dat al Adam se nageslag (ek en jy inkluis) gesterf het a.g.v. Adam se sonde – hulle het in hom gesterf. Dieselfde beginsel geld toe die Here vir Rebekka in Gen.25:23 gesê het dat daar twee nasies (twee geslagte wat nog gaan kom) in haar is.

       Op dieselfde wyse is al die Aäronitiese, of Levitiese priesters ’n geslag wat na Abraham nog sou kom en as Abraham ’n tiende gee, is dit ’n geval van dat ook sy nageslag ingesluit is by hierdie gebaar – ook hulle is, net soos Abraham ondergeskik; die mindere van Melgisedek. Dit alles dui dus daarop dat alle mense, van Abraham, deur die priesters, tot en met ons onderworpe is aan Hom wat aangestel is volgens die orde van Melgisedek, nl. Jesus die Christus.

5.    CHRISTUS SE PRIESTERSKAP:

            Melgisedek is dus vir ons ’n voorafskaduwing van die uiteindelike en ewige en volmaakte Koning en Priester, Jesus Christus wat sou kom. In teenstelling met Melgisedek is sy antitipe (Jesus Christus), die ... Die Koning van die konings en die Here van die heersers (Openb.19:16b).

       Johannes sê in 1 Joh.2:1 dat Christus die enigste Een is wat volmaakte geregtigheid is en omdat Hy God is, is daar geen sonde in Hom nie en daarom kan nét Hy geregtigheid aan die mens skenk en daarom is Hy ook die enigste Bron van geregtigheid.

       Wat is geregtigheid? In kort kan ons sê dat dit ’n toestand van volmaakte moraliteit is wat God van die mens vereis ten einde die ewige lewe te beërwe (Righteousness is the state of moral perfection required by God to enter heaven) – of anders en nog eenvoudiger gestel: Geregtigheid is om sonder sonde voor ’n heilige God te kan staan.

       Hoe ontvang die mens (ons) hierdie geregtigheid? Rom.3:21-22 ~ Maar nou het die vryspraak deur God waarvan die wet en die profete getuig, in werking getree. Dit is die vryspraak wat nie verkry word deur die wet te onderhou nie, ²²maar deur in Jesus Christus te glo. God gee dit sonder onderskeid aan almal wat glo.

Maar, hoe presies is Christus nou ons Hoëpriester? Hoe presies het Hy sy taak as Hoëpriester verrig? Wel, in teenstelling met die aardse priesters het Jesus nie ’n dier geoffer nie. Nee, Hy het Homself geoffer. Kyk maar net weer saam met my na vers Hebr.7:27 ~ Jesus is ...een wat nie, soos die hoëpriesters, elke dag offers hoef te bring, eers vir sy eie sondes en dan vir dié van die volk nie. Hy het immers eens en vir altyd ’n offer vir die sondes gebring toe Hy Homself geoffer het.

In die Ou Testament sien ons priesters wat die keel van ’n offerdier afgesny het, die dier op die altaar geplaas het en geoffer het. Maar kan jy dit voor jou geestesoog sien: ’n priester wat sy eie keel afsny, wat self op die altaar klim, en in jou plek sterf? Dit is presies wat Christus vir jou en my gedoen het. En daarom dat Johannes die Doper die volk se aandag juis op Jesus Christus kan rig, wanneer hy sê: Dáár is die Lam van God wat die sonde van die wêreld wegneem! (Joh. 1:29b). Die Lam – dit beteken: Hy is die Een wat gedood word; Hy bring nie maar net ’n offer nie; Hy is ook die offer. Hy het Homself vir ons oorgegee as ’n  gawe en offer aan God tot ‘n lieflike geur (Ef. 5:2). In teenstelling met alle ander gelowe, staan ’n mense-offer sentraal in die Christelike geloof! En dit is die struikelblok en die dwaasheid van die kruis. Dit is wat mense afsit; dit is waarvoor mense wegskram; dit is wat mense nie verstaan nie, maar dit is wat ons sonde verdien het! Daardie lammetjie van die Ou Testament… dit moes ék en jy  gewees het! Ons moes daar gelê het! Maar wat ‘n wonderlike Hoëpriester het ons nie – hoor wat sê Jesaja in Jes.53:4a ~ Tog het hy óns lyding op hom geneem... En dan gaan hy voort in v.5 en sê ~ Oor ons oortredings is hy deurboor, oor óns sondes is hy verbrysel; die straf wat vir ons vrede moes bring, was op hom, deur sý wonde het daar vir ons genesing gekom!